Obecne czasy coraz częściej w centrum stawiają komputer, epidemia jeszcze to zintensyfikowała. Postępu technologii nie sposób zatrzymać i warto oczywiście iść z prądem nowości, więc dlaczego te ćwiczenia grafomotoryczne takie ważne? Jak mówi Monika Kliber, akredytowana coach i trenerka biznesu, „ręka jest pomostem między umysłem a ciałem – badania potwierdzają dobroczynny wpływ pisania odręcznego na pracę mózgu, wykazują, że rozwija ono nasz język bardziej, niż, gdy piszemy na komputerze”.
By ten język przez pisanie rozwijać, trzeba tak wyćwiczyć tę umiejętność, żeby spełniła swój cel. Coraz częściej jednak pisanie sprawia uczniom trudności. W czym tkwią przyczyny takiego stanu rzeczy?
Powody występowania problemów związanych z brakiem opanowania sztuki harmonijnego, symetrycznego i kształtnego pisania są bardzo złożone. Do najczęściej występujących można zaliczyć m.in.:
Wzmożone lub osłabione napięcie mięśniowe, a co za tym idzie, zbyt słabe odczuwanie własnego ciała,
Problemy wynikające z osłabienia koordynacji wzrokowo – ruchowej
Problemy z orientacją w przestrzeni
Nadwrażliwość lub niedowrażliwość dotykową
Biorąc pod uwagę pierwszoplanowe przyczyny niepowodzeń w zakresie umiejętności w posługiwaniu się narzędziem pisarskim, wynikające z nieprawidłowości w funkcjonowaniu napięcia mięśniowego, można powiedzieć, że dysfunkcja ta dla samego dziecka będzie najbardziej zauważalna i odczuwalna. Dziecko czuje, że coś mu przeszkadza, ale często nie może zwerbalizować tego problemu. Podpiera więc głowę w trakcie pisania o rękę przeciwną lub pokłada się na blacie biurka. To oczywiście ogranicza zasoby poznawcze i wykonawcze dziecka, dlatego niejednokrotnie następuje zniechęcenie do pracy i powolność.
Bywa też tak, że dzieci po prostu nie są uczone prawidłowego posługiwania się narzędziem pisarskim lub umiejętności te umykają im w większej ilości napływających nowych informacji z otoczenia. Dlatego też należy im wielokrotnie o tym przypominać i uczyć od samego początku dziecięcych zabaw z malowaniem czy rysowaniem. Należy jednak zaznaczyć, że jeśli dziecko harmonijnie się rozwija, nabywanie umiejętności prawidłowego trzymania narzędzia pisarskiego przebiega naturalnie bez potrzeby interwencji ze strony opiekunów.
Jeśli chodzi o starszy wiek szkolny, to najczęstszym okresem nasilenia się tzw. brzydkiego pisania jest przejście z klasy III do klasy IV. Zbiega się to zwykle ze zmianą liniatury w zeszytach, wprowadzone zostają zeszyty przedmiotowe, następuje duża zmiana w tempie pracy na lekcji. Konieczność szybkiego zapisu powoduje obniżenie jakości pisania, upraszczanie elementów liter, redukcje fragmentów liter, sylab, pismo staje się momentami nieczytelne. Dzieci nie nadążają z zapisem notatek, kończą zapisy na przerwie. W tym okresie trudno zmotywować dziecko do pracy nad graficzną stroną pisma. Warto w tym czasie pilnować dziecko, by nie rezygnowało z wypracowanej płynności pracy ręki, wyćwiczonych połączeń literowych nawet kosztem uzupełnienia notatki w domu. Pisanie po literze, bez połączeń i płynności wpływa niekorzystnie na zapamiętywanie kinestetyczno-ruchowe zapisów ortograficznych. Nasilają się w tym czasie błędy. Może dojść do ich utrwalenia. Pojawić się tez może pismo bardzo drobne jako mechanizm ucieczkowy. W drobnych literach nie widać błędów, źle takie zeszyty się sprawdza, szybko męczy się oko. Jest to więc moment trudny i wymagający pomocy rodziców (intensyfikowanie ćwiczeń poprawności pisania).
Przed wszystkim ważne jest to, żeby dziecko umiało zapisywać czytelnie. W starszym wieku szkolnym należy pracować nad estetyką prac. Uwrażliwiać młodzież na fakt, że prace pisemną kierujemy do kogoś, jest to wyraz naszego szacunku. Zabiegiem poprawiającym estetykę prac może być zadbanie o dobrą jakość przyborów szkolnych – dobre pióro, flamastry, które się nie rozmazują i nie przebijają. Przy kupowaniu powinniśmy sprawdzić jakość papieru w zeszytach. Ma znaczenie gładkość papieru – pióro wówczas prowadzi się bez napięcia nadgarstka, nie haczy o szorstkość faktury papieru. Należy stosować kolor w celu podkreślenia ważnych treści (np. temat lekcji, wzór do zapamiętania, twierdzenie) – eksponowane treści dziecko chce napisać ładnie. Nie jest wskazane pisanie prac na brudno – utrwala się brzydkie pisanie, wydłuża się czas pracy (konieczność pisania podwójnego).
Młodszy wiek szkolny to szczególny czas, kiedy rozwój manualny jest bardzo ważny. Trzeba też pamiętać, że ogromny wpływ ma ogólny rozwój fizyczny dziecka, bowiem motoryka mała rozwija się na planie motoryki dużej. Ważnym aspektem rozwoju ruchowego jest również świadomość własnego ciała i przestrzeni. Świadomość ciała ma swoje źródło w doznaniach dotyku, ucisku, temperatury, węchu, smaku, odczuwania ruchu, równowagi. Dziecko nie nabierze sprawności grafomotorycznej, jeśli ciało będzie „w dygocie”. Jeśli w ciele nie pojawi się płynny ruch, to na kartce też płynny ruch się nie pojawi.
Co zatem robić, by zapewnić naszym dzieciom prawidłowy rozwój w tej sferze?
Bardzo ważnym elementem w nabieraniu płynności ruchów jest samoobsługa dziecka – wiązanie butów, zapinanie guzików, a więc uczenie samodzielności w ubieraniu się i rozbieraniu, w jedzeniu, myciu. To istotne czynności, kiedy ręce uczą się współpracy, precyzji, planowania i stają się coraz sprawniejsze.
To również wykonywanie ćwiczeń:
angażujących całe ciało – zachęcajmy dziecko do biegania, wspinania się, czołgania się, jazdy rowerem, na rolkach, kopania piłki
angażujących ręce w stawie łokciowym – stawianie pieczątek, zabawy z pisaniem palcem po zaparowanej szybie, wycieranie szyby, rzucanie piłeczki do celu, przerzucanie piłki z jednej ręki do drugiej, odbijanie balonu rakietą, przypinanie spinaczy, odkręcanie i zakręcanie słoików
angażujących ręce w nadgarstkach – mycie i wycieranie zabawek, wycieranie stolika po zabawie, darcie gazet, gniecenie papieru, nawijanie włóczki na kłębek, wyciskanie gąbki w ciepłej wodzie, wyrabianie ciasta dłońmi, nawlekanie koralików na sznurek
ćwiczenia palców – kolorowanie małych przestrzeni kredkami, rysowanie szlaczków (po wzorze, łączenie przerywanych linii, samodzielne rysowanie), kalkowanie, łączenie kropek
I jeszcze kilka uwag…
Ćwiczenia rozwijające i doskonalące umiejętności pisania powinny być prowadzone systematycznie (najlepiej codziennie – po około 5-10 minut)
Ważna jest pozycja dziecka przy pisaniu (rysowaniu): całe stopy oparte o podłoże, całe pośladki i uda na krześle, kręgosłup prosty
Bardzo ważny jest dobór narzędzia pisarskiego – dobrzy byłoby, gdyby ołówki i długopisy nie były zbyt długie i ciężkie (bez ozdób na końcach, gdyż powoduje to zbyt wysokie trzymanie przyboru). Dotyczy to zwłaszcza dzieci ze słabą siłą i małym napięciem mięśniowym
Dzieci z utrwalonym nawykiem nieprawidłowego trzymania przyborów należy nakłaniać do zmiany np. poprzez używanie specjalnej nakładki, bądź przez oklejenie ołówka lub długopisu kolorową folią samoprzylepną
Prawidłowa odległość od czubków trzech palców trzymających długopis (ołówek) powinna wynosić 2 cm
Ćwiczenia usprawniające pisanie powinny być wykonywane miękkim przyborem, tzn. najlepiej grubszym ołówkiem, pisakiem, mazakiem, kredkami itp.
Na koniec…
Pamiętajmy o tym, że każde dziecko chce być doceniane. Chce być chwalone za to, jak dobrze pracuje i za efekty tej pracy. Zwróćmy więc uwagę na to, co może pomóc naszym dzieciom w osiąganiu sukcesów na miarę ich możliwości, pomóżmy im w tym…
BIP
